شاید برای شما هم پیش آمده که در زمان انجام تراکنش با خطاهای کارتخوان‌ها یا درگاه‌های پرداختی شاپرک مواجه شوید و نگران این موضوع شوید که پول از حساب شما کسر شده باشد اما فرایند خرید به طور کامل انجام نشود؛ بروز همین خطاهای شاپرک در بسیاری از اوقات باعث سردرگمی خریداران و فروشندگان شده و در برخی مواقع حتی منجر به ایجاد بی‌اعتمادی نسبت به سیستم‌های پرداخت آنلاین و الکترونیکی می‌شود.

در عمل دیده شده است که بسیاری از کاربران هنگام مراجعه به فروشگاه فیزیکی یا فروشگاه اینترنتی وقتی با خطای «خطای سیستمی» یا «تراکنش ناموفق» در شاپرک مواجه می‌شوند برای چند دقیقه در حالت بلاتکلیف باقی می‌مانند و حتی ممکن است نگرانی زیادی را تجربه کنند، به‌خصوص اگر مبلغ تراکنش انجام شده قابل توجه باشد! البته یکی از موضوعاتی که بسیاری از خریداران و فروشندگان ممکن است ندانند این است که آیا بهتر است که برای اصلاح تراکنش باید منتظر باقی بمانند تا عملیات بازپرداخت انجام می‌شود یا باید فرایند پرداخت را دوباره انجام دهند؛ بدتر از همه این است که حتی گاهی پیامک برداشت از حساب هم دریافت می‌شود اما خرید انجام نشده است و عملاً هم خریدار و هم فروشنده را بلاتکلیف می‌گذارند!

این وضعیت واقعاً چیزی نیست که مورد پسند کاربران نهایی فروشنده‌ها یا حتی شرکت‌های پردازش داده‌های بانکی باشد، اما سوال اصلی که باید این وسط پرسید این است که دلیل همه‌ی این مشکلات چه چیزی می‌تواند باشد و چرا سیستم‌های پرداختی قابل اطمینان مثل شاپرک که با استانداردهای بالای بانکی طراحی و توسعه داده شده‌اند چنین خطاهایی را تجربه می‌کنند؟ در ادامه این مقاله، قصد داریم نگاهی عمیق به انواع مختلف خطاهای شاپرک بیندازیم دلایل بروز این خطاها را بررسی کنیم و مهم‌تر از همه ببینیم چه راه‌هایی برای پیشگیری و رفع این خطاها وجود دارد.

خرید دستگاه کارتخوان از مراجع معتبر

یکی از مهم‌ترین راهکارهای پیشگیری از بروز خطاهای متعدد دستگاه کارتخوان، خرید این تجهیزات از مراجع معتبر است، در صورتی که تمایل به خرید دستگاه کارتخوان را دارید، ما به شما خرید از فروشگاه نکاتل را پیشنهاد می‌کنیم.

خطای سیستمی در سامانه شاپرک چیست؟

خطای سیستمی در واقع نوعی خطای کلی و عمومی است که نشان‌دهنده وجود اختلال در فرآیند پرداخت الکترونیکی است  که بدون اینکه جزئیات فنی واضحی درباره ماهیت مشکل ارائه کند رخ می‌دهد و در بسیاری از تراکنش‌هایی که به صورت آنلاین یا از طریق دستگاه کارتخوان انجام می‌شوند. این خطا بیشتر از سایر خطاها رخ می‌دهد و معمولاً با پیام‌هایی مانند «خطای سیستمی رخ داده است لطفاً مجدداً تلاش کنید» همراه است. یکی از مهم‌ترین دلایل ایجاد خطای سیستمی اختلال در ارتباط بین اجزای مختلف اکوسیستم پرداخت شامل کارت بانکی دستگاه پذیرنده شبکه بانکی پایانه شاپرک و حتی شبکه اینترنت است و به بیانی دیگر از لحظه‌ای که شما کارت را وارد می‌کنید یا اطلاعات آن را در درگاه اینترنتی وارد می‌کنید و مسیر طولانی‌ای را طی می‌کند تا به بانک صادرکننده برسد و هر بخش از این زنجیره به درستی عمل نکند ممکن است در نهایت خطای سیستمی دریافت شود.

همچنین بخوانید: لیست انواع خطاهای دستگاه کارتخوان

چرا سامانه‌ی شاپرک خطا می‌دهد؟

سامانه شاپرک اگرچه با عملیات پیچیده و دقیق طراحی شده است ولی مانند هر سیستم پیچیده‌ی دیگر ممکن است دچار انواع اختلال‌های داخلی و خارجی شود و خطاهای شاپرک ممکن است دلایل زیادی داشته باشد از مشکلات نرم‌افزاری گرفته تا وقفه‌های سیستمی و اعمال محدودیت‌های امنیتی. مثلاً برخی از خطاها زمانی رخ می‌دهند که بار ترافیکی سرورهای بانکی یا پردازشگرها بیش از حد افزایش پیدا کند.

همین موضوع  ساده می‌تواند باعث کندی یا توقف فرآیند تأیید تراکنش شود و از طرف دیگر مشکلات امنیتی مانند تشخیص فعالیت مشکوک از سوی سیستم‌های تشخیص تقلب نیز می‌تواند به صورت خطاهای عمومی به کاربر نمایش داده شود. نکته‌ی جالب این است که برخی کاربران تجربه‌ای مشابه نیز داشته‌اند؛ مثلاً کاربری گزارش کرده که در طول یک هفته سه بار پرداخت از کارتش ناموفق بوده اما در حساب بانکی او پول کم شده و پس از چند ساعت به حساب بازگشته است. این‌گونه شواهد می‌گوید که حتی کاربران باتجربه هم همیشه در برابر این خطاها ایمن نیستند.

خطای امنیتی شاپرک چیست؟

خطای امنیتی در تراکنش‌های شاپرک اغلب به دلایل مربوط به احراز هویت یا تطابق اطلاعات امنیتی رخ می‌دهد. به زبان ساده اگر اطلاعات کارت و حساب بانکی مشکوک به نظر برسند یا با الگوهای متداول تقلب هم‌خوانی داشته باشند سیستم به صورت خودکار فرآیند را متوقف می‌کند تا از وقوع هرگونه سوء استفاده جلوگیری کند؛ مثلاً اگر از یک آی‌پی خارجی وارد درگاه بانکی شوید و بخواهید اطلاعات کارت خود را وارد نمایید یا چندین بار رمز اشتباه بزنید سیستم ممکن است این رفتار را به عنوان تهدید تشخیص داده و اجازه ادامه تراکنش را ندهد.

همچنین بخوانید: بررسی عوامل خطای 03 دستگاه کارتخوان

گاهی کاربران از طریق سامانه‌هایی اقدام به پرداخت می‌کنند که گواهی‌نامه امنیتی یا پروتکل SSL آن به درستی صادر نشده است این موارد اغلب باعث ایجاد خطای "غیرمجاز بودن بانک مقصد" یا پیامی مشابه آن می‌شود که معمولاً پشت پرده‌اش دلایل امنیتی نهفته است یا شاید هم درخی از اوقات عدم درست بودن ساعت و تاریخ دستگاهی که در حال انجام تراکنش با آن هستید باعث این مسائل می‌شود. از طرف دیگر اگر از پنل‌های پرداخت آنلاین استفاده می‌کنید، علاوه بر ساعت و تاریخ دستگاه متصل به اینترنت شما، باید مطمئن شوید که به صورت مستقیم و با استفاده از آی پی ایران در حال پرداخت هستید؛ چرا که اتصال وی پی ان در روند پرداخت ممکن است اختلال ایجاد کند. پس اگر در حال پرداخت اینترنتی از پنل‌های متصل به شاپرک هستید هرگز نباید از VPN یا فیلترشکن استفاده کنید و آی پی شما باید مستقیما از کشور ایران باشد.

در چه مواردی ممکن است شاپرک خطا دهد؟

مواقع بسیاری وجود دارد که سامانه شاپرک ممکن است تراکنش را ناتمام بگذارد و خطا نشان دهد که در این بخش می‌خواهیم به برخی از متداول‌ترین سناریوهای بروز خطا بپردازیم تا اگر شما هم با چنین شرایطی روبرو شدید بدانید چه اقداماتی باید انجام دهید. یکی از موارد رایج بروز خطا نبود موجودی کافی در کارت بانکی است.

گرچه عدم موجودی اغلب واضح به نظر می‌رسد، اما گاهی کاربر تصور می‌کند که موجودی دارد ولی بخشی از آن در حالت مسدودی یا بلوکه شده است که همین موضوع باعث ایجاد خطا می‌شود یا حتی گاهی برداشت موقتی دیگری درست در همان لحظه رخ می‌دهد و کاربر از آن بی‌خبر است.

نکته دیگر که کمتر شناخته شده است، اما بسیار مهم است استفاده از کارت‌هایی با تاریخ انقضای گذشته یا کارت‌های مسدود شده گم شده یا اعلام سرقت شده هست که در این موارد سامانه شاپرک به سرعت کارت را رد می‌کند و خطای مرتبط نمایش داده می‌شود. این در حالی است که کاربر ممکن است تصور کند کارت هنوز معتبر است چرا که در خرید قبلی مشکلی نداشته.

انواع خطای سامانه شاپرک

در ادامه انواع خطاهایی که سامانه شاپرک در زمان انجام تراکنش ممکن است به کاربر نشان دهد را بررسی خواهیم کرد و دلیل آن‌ها را نیز خواهیم گفت و پس از آن روش‌های رفع این مشکلات را بررسی میکنیم.

کد عملیات موفق در تراکنش شاپرک

قبل از آنکه به خطاها بپردازیم بهتر است نگاهی هم به کدهای موفق داشته باشیم تا بتوان تفاوت میان عملیات موفق و ناموفق را بهتر تشخیص داد. درواقع هر بار که تراکنشی موفق باشد معمولاً کد خاصی به آن اختصاص می‌یابد و از سوی سیستم بانکی تأیید می‌شود.

خطای تراکنش ناموفق شاپرک

تراکنش‌های ناموفق از متداول‌ترین انواع خطاها هستند و معمولاً به دلایل سیستمی یا محدودیت‌های گذرا در شبکه بانکی یا شاپرکی رخ می‌دهند. این خطاها اغلب سبب ناتوانی در تکمیل خرید می‌شوند.

خطای تراکنش نامعتبر شاپرک

خطاهای نامعتبر دسته‌ای از خطاها هستند که میزان تشخیص‌پذیری آن‌ها برای کاربر پایین است. این خطاها ممکن است به دلیل تغییر در پارامترهای سیستم نسخه‌ outdated درگاه یا حتی مشکل در کد ملی ثبت‌شده در بانک ایجاد شوند.

خطای کارت نامعتبر شاپرک

استفاده از کارت‌های نامعتبر که تاریخ آن‌ها گذشته یا پیش‌تر مفقود گزارش شده باعث بروز این دسته از خطاها می‌شود. در برخی موارد نیز به‌روزرسانی ناقص اطلاعات حساب در بانک باعث بروز مشکل خواهد شد.

دیگر خطاهای شاپرک

برخی دیگر از خطاها در شاپرک وجود دارند که ممکن است در مواقع خاصی رخ دهند و دلیل مشخصی نداشته باشند. این دسته از خطاها معمولاً عمومی هستند.

مهم‌ترین خطاهای شاپرک

در این بخش مروری داریم بر اصلی‌ترین خطاهایی که بیشتر از هر خطای دیگری توسط کاربران گزارش شده‌اند. این خطاها به نوعی ستون فقرات مشکلات رایج در سیستم شاپرک را تشکیل می‌دهند.

چگونه خطاهای شاپرک را رفع کنیم؟

در صورتی که با یکی از خطاهای فوق مواجه شوید مهم است که خونسردی خودتان را حفظ کرده و برخی اقدامات ساده را برای رفع مشکل انجام دهید. اولین قدم بررسی پیام خطا و دقت در جزئیاتی است که نمایش داده شده‌اند. در برخی موارد تنها کاری که باید انجام دهید صبر کردن و تلاش دوباره پس از دقایقی است.

راهکار دیگر تماس با پشتیبانی بانک یا ارائه‌دهنده درگاه پرداخت (PSP) است. بسیاری از کاربران گزارش کرده‌اند که تماس سریع با بانک صادرکننده کارت به بازیابی وجه کمک زیادی کرده است. همچنین اگر تراکنش از طریق درگاه اینترنتی بوده بررسی تاریخچه تراکنش‌ها در پروفایل کاربری سایت مقصد نیز می‌تواند به آگاهی بیشتر کمک کند.

اگر استفاده از کارت خاصی به‌طور پیوسته با خطا مواجه شود بهتر است بررسی گردد که کارت مذکور دچار مسدودی یا مشکلات امنیتی نشده است. مثلاً کاربری بیان کرده که پس از سه بار استفاده از کارت در یک وب‌سایت بانک به‌طور خودکار کارت را برای تراکنش‌های اینترنتی محدود کرده بدون اطلاع‌رسانی مستقیم.

نکته مهم درباره خطای 90 و زمان پایان روز

اگر با خطایی مثل «سامانه مقصد در حال انجام عملیات پایان روز است» مواجه شدید بدانید که این یک مشکل سیستماتیک نیست بلکه جزئی از ساختار عملکرد بانک‌ها است و در پایان روز کاری زمان انتقال تسویه‌ها و نگه‌داشت موقت سیستم است و این عملیات به طور معمول بین ساعات ۲۳ تا ۳ صبح رخ می‌دهد. بهترین اقدام صبر و انجام تراکنش در زمان دیگری از شبانه‌روز است.

چرا خطاهای «ناشناخته» گاهی خطرناک‌ترند؟

در ظاهر برخی از این خطاها بی‌اهمیت به نظر می‌رسند مثلاً خطایی مانند 65 که ظاهراً فقط به «تعداد درخواست زیاد» اشاره دارد. اما وقتی که در یک درگاه آنلاین یا فروشگاه فیزیکی چند بار تراکنش متوالی انجام شود و مواجهه با این خطا تکرار گردد می‌تواند کل فرایند پرداخت شما و کسب‌وکارتان را با چالش روبه‌رو کند. مخصوصاً در شرایطی که محدودیت‌ توسط سیستم شاپرک یا PSP اعمال شده باشد.

در یکی از تجربه‌هایی که توسط کاربران نکاتل گزارش شد مشتری پس از چندین تلاش برای پرداخت ناموفق در نهایت سیستم او را برای چند ساعت بلاک کرده بود. نه توانست از فروشگاه خرید کند نه از طریق اپلیکیشن‌های مالی تراکنش کند. درواقع گاهی یک کد کوچک مثل خطای 65 می‌تواند حتی به ضرر روانی کاربر بینجامد!

چگونه این خطاها را سریع‌تر شناسایی و مدیریت کنیم؟

شما به‌عنوان فروشنده یا کاربر نهایی پرداخت همیشه نباید منتظر پشتیبانی بمانید. دانستن معنی کدهای خطا داشتن دسترسی به اینترنت پایدار به‌روزرسانی دستگاه‌های کارت‌خوان یا اپلیکیشن‌های پرداخت و ورود صحیح اطلاعات می‌تواند از بروز بسیاری از خطاهای بالا جلوگیری نماید.

پیگیری وضعیت تراکنش‌های ناموفق شاپرک چگونه است؟

بسیاری از کاربران ممکن است فکر کنند که اگر تراکنشی در سیستم شاپرک به خطا بخورد راهی برای پیگیری آن وجود ندارد یا اینکه صرفاً باید منتظر بازگشت خودکار وجه باشند. اگرچه در بعضی موارد پول به‌صورت اتوماتیک به حساب کاربر بازمی‌گردد اما در بسیاری از سناریوهای پیچیده‌تر لازم است که اقدامات دقیقی برای پیگیری انجام شود.

اولین کاری که باید انجام دهید نگهداری رسید یا پیامک‌هایی است که توسط بانک یا پایانه صادر شده‌اند. اطلاعاتی مثل شماره پیگیری تراکنش شماره مرجع (RRN) مبلغ و تاریخ دقیق عملیات برای پیگیری ضروری هستند. این اطلاعات را باید در اختیار بانک صادرکننده کارت قرار دهید زیرا آن بانک مسئول بررسی صحت تراکنش و وضعیت بازگشت وجه است.

برخی از بانک‌ها سامانه‌های پیگیری آنلاین دارند؛ مثلاً «بانک ملت» یا «صادرات» خدمات استعلام تراکنش ناموفق را از طریق وب‌سایت یا اپلیکیشن همراه بانک ارائه می‌دهند. اگر بخواهید سریع‌تر به نتیجه برسید بهترین کار تماس با پشتیبانی آن بانک خاص است البته با همین هشدار که گاهی باید چند دقیقه موسیقی پشت‌خط را تحمل کنید :)

یک روش کمتر شناخته‌شده این است که اگر تراکنش از مسیر درگاه اینترنتی انجام شده کاربران می‌توانند از خود سایت پذیرنده (فروشگاه آنلاین) هم درخواست وضعیت تراکنش کنند. فروشگاه‌ها معمولاً در پنل مدیریتی خود وضعیت موفق یا ناموفق بودن هر سفارش را مشاهده می‌کنند.

آشنایی با سامانه‌های نظارتی مرتبط با شاپرک

تراکنش‌های بانکی ناموفق و خطاهای شاپرک فقط محدود به بانک نیستند و در سیستم گسترده‌تری که شامل بانک مرکزی شبکه پرداخت الکترونیکی کشور (شاپرک) شرکت‌های پردازشگر پرداخت (PSPها) و نهادهای نظارتی مثل ساماندهی شکایات بانکی و حتی پلیس فتا است مطرح می‌شوند.

اگر پس از تماس با بانک یا PSP (مثلاً شرکت‌های معروف مثل به‌پرداخت یا آسان‌پرداخت) پاسخی دریافت نکردید یا رسیدگی صورت نگرفت می‌توانید از طریق سامانه شاپرک (shaparak.ir) یا سامانه ساماندهی شکایات بانکی بانک مرکزی اقدام به ثبت شکایت رسمی نمایید. این شکایات پیگیری حقوقی به همراه دارد و در این مرحله اگر تراکنشی واقعاً مشکل داشته باشد بررسی دقیق‌تری انجام می‌شود.

مثلا یکی از کاربران در تجربه‌ی خود اعلام کرده بود که با کارت یکی از بانک‌های خصوصی کشور از درگاه اینترنتی یک فروشگاه اقدام به پرداخت کرد اما پس از دو روز نه پول برگشته بود و نه فروشگاه محصول را ارسال کرده بود درنهایت از طریق سایت شاپرک شکایت رسمی ثبت کرد و ظرف ۴۸ ساعت نتیجه دریافت کرد.

راه‌های پیشگیری از بروز خطای شاپرک

پیشگیری همیشه بهتر از درمان است  این جمله در دنیای پرداخت الکترونیکی هم صادق است. رعایت چند نکته ساده و البته فنی می‌تواند از بروز بسیاری از خطاهای پرتکرار جلوگیری کند. در این بخش این راهکارها را به دو بخش برای کاربران (خریداران) و پذیرندگان (فروشندگان دارندگان کارتخوان) تقسیم می‌کنیم:

راهکار برای کاربران

• همیشه قبل از پرداخت آنلاین یا کشیدن کارت از پایدار بودن اینترنت و برق اطمینان حاصل کنید. حتی قطع لحظه‌ای برق می‌تواند تراکنش را نیمه‌کاره رها کند.
• از مرورگر یا اپلیکیشن‌های معتبر و دارای گواهی امنیتی به‌روز (SSL) استفاده کنید.
• در زمان پرداخت از کارت‌هایی استفاده کنید که مدت‌زمان زیادی‌ست در حال استفاده هستند چون کارت‌های جدیدتر در بعضی سامانه‌ها هنوز ثبت رسمی نشدند.
• هنگام خطای اول سریع اقدام به پرداخت مجدد نکنید؛ احتمال دارد پرداخت قبلی چند ثانیه بعد تأیید شود!
• از طریق بانک یا همراه بانک آنی بررسی کنید که آیا مبلغ واقعاً کم شده یا فقط پیامک آمده ولی برداشت نشدن.

راهکار برای پذیرندگان و فروشگاه‌ها

• نرم‌افزار دستگاه کارتخوان (POS) را در فاصله‌های زمانی معین به‌روزرسانی کنید.
• از دستگاه‌هایی با قابلیت اتصال پایدار استفاده نمایید  مخصوصاً اگر کارتخوان سیم‌کارت‌خور است از سیم‌کارتی با پوشش مناسب استفاده کنید (پیشنهاد ما خرید سیم‌کارت از فروشگاه نکاتل برای دستگاه پوز است).
• همواره صحت عملکرد ترمینال پرداخت را با تراکنش تستی بررسی و گزارش خطا را مستند کنید.
• اگر تراکنش در سیستم ERP یا CMS شما تأیید نشود ولی در بانک تأیید شده باشد تراکنش را حتماً به صورت دستی بررسی نمایید.

نتیجه‌گیری

در این مقاله به انواع مشکلات و خطاهای سامانه‌ی پرداخت شاپرک پرداختیم و روش‌های پیشگیری یا رفع خطاهای رخ داده را نیز توضیح دادیم؛ با این حال باید در جریان باشید که سیستم‌های پرداخت در کشور مخصوصاً شبکه شاپرک هم‌چنان در حال پیشرفت هستند و هدف‌شان افزایش امنیت سرعت و راحتی است. اما هر سیستمی ایراد دارد مخصوصاً اگر کاربران نحوه تعامل صحیحی با آن نداشته باشند.

آگاهی از کدهای خطا نحوه واکنش در هنگام بروز خطا و اقدام برای بازیابی مبلغ نه‌تنها امکان سوءاستفاده و کلاهبرداری را کم می‌کند بلکه حس امنیت کاربران را هم بیشتر می‌کند. و فراموش نکنید: سهم آگاهی شما از خطای پرداخت به اندازه کارت بانکی‌تان ارزشمند است.