یکی از مهم‌ترین نکاتی که صاحبان کسب و کار در زمان دریافت دستگاه کارتخوان از آن غافل می‌شود، فرآیند فعال‌سازی این دستگاه‌ها پس از خریداری یا دریافت آن‌ها است که برخلاف تصورعموم که فکر می‌کنند کارتخوان سیار تنها با روشن کردن دستگاه و قرار دادن سیم‌کارت فعال می‌شود نیست! بلکه فرایند فعالسازی دستگاه پوز به خودی خود دارای پیچیدگی‌های زیادی است که  باید مراحل دقیق قانونی و فنی آن را برای ثبت تایید اتصال به شبکه شاپرک و دریافت پارامترهای پذیرنده انجام دهید.

برخی کاربران پس از خرید دستگاه کارتخوان با این تصور که فعال‌سازی به‌صورت خودکار انجام می‌شود دچار سردرگمی شده‌اند درحالی‌که فرآیندهای پشت‌پرده درگیر نظارت‌های دقیق قانونی از سوی بانک مرکزی شرکت‌های پرداخت یا همان PSPهای شاپرک بانک پذیرنده و فروشنده دستگاه است.

در این مقاله تلاش شده است فرآیند فعال‌سازی کارتخوان سیار به‌صورت شفاف و گام‌به‌گام همراه با توضیحات فنی اسناد مورد نیاز روش‌های تست و راهکارهای عیب‌یابی احتمالی شرح داده شود تا کسب‌وکارها بدون نیاز به پشتیبانی‌های مکرر بتوانند با اطمینان این فرآیند حیاتی را به‌درستی انجام دهند.

دستگاه کارتخوان سیار چیست و چگونه عمل می‌کند؟

پیش از پرداختن به فعال‌سازی لازم است ابتدا درک دقیقی از عملکرد دستگاه‌‌های کارتخوان سیار داشته باشیم چون دستگاه کارتخوان سیار نوعی پایانه فروش است که بدون وابستگی به بستر ADSL یا شبکه کابلی با استفاده از سیم‌کارت‌های دیتا و بستر شبکه‌های 2G 3G و 4G به شبکه شاپرک متصل می‌شود و عملیات تراکنش مالی را انجام می‌دهد.

برندهای مختلفی از این دستگاه‌ها در بازار ایران فعالیت دارند که از جمله دستگاه‌های ساخت PAX NEWPOSVerifone Castles Bitel و سایر مدل‌های متفرقه. تفاوت اصلی آن‌ها در قدرت سخت‌افزار سازگار بودن با نسخه‌های جدید شاپرک باتری نوع نمایشگر و سرعت پردازش است.

آنچه اهمیت دارد این است که تمامی دستگاه‌های کارتخوان صرف‌نظر از نوع برند برای شروع به فعالیت نیاز به دریافت اطلاعات پذیرنده (پروفایل شاپرکی) دارند. بدون این اطلاعات اتصال به بانک امکان‌پذیر نیست حتی اگر کارتخوان از نظر سخت‌افزاری سالم و به شبکه متصل باشد.

مدارک لازم برای ثبت درخواست فعال‌سازی کارتخوان سیار

پیش از ارائه درخواست ثبت متقاضی باید مدارک هویتی و اطلاعات بانکی لازم را تهیه نماید که این مدارک بسته به نوع استفاده حقیقی یا حقوقی متفاوت هستند:

مدارک موردنیاز برای اشخاص حقیقی:

• تصویر کارت ملی هوشمند (دو طرف)
• شماره شبای بانکی فعال به نام متقاضی
• شماره تلفن فعال با مالکیت تایید شده
• نشانی محل استفاده یا فعالیت کسب‌و‌کار
• تکمیل فرم پذیرندگی اختصاصی PSP انتخاب شده

مدارک موردنیاز برای اشخاص حقوقی:

• روزنامه‌ی رسمی شرکت (با درج نام مدیرعامل یا صاحبان امضا)
• کپی اساسنامه شرکت
• معرفی‌نامه‌ی کتبی یا فرم درخواست رسمی روی سربرگ شرکت
• تصویر پشت و روی کارت ملی صاحبان امضا
• گواهی کد اقتصادی یا ثبت مالیاتی
• شماره شبا حساب حقوقی شرکت

این مدارک توسط شرکت فروشنده یا به‌صورت مستقیم در سامانه‌ آنلاین شرکت پرداخت (PSP) ثبت می‌گردند. لازم به ذکر است کلیه اطلاعات باید متعلق به یک شخص حقیقی یا حقوقی واحد باشد در غیر این صورت درخواست رد خواهد شد.

مراحل فعال‌سازی کارتخوان سیار (به‌صورت کاملاً ساختاری)

فعال‌سازی دستگاه کارتخوان سیار فرآیند مشخص و منظمی دارد که با ثبت اطلاعات پذیرنده آغاز می‌شود و با دریافت پارامترهای شاپرکی و تست نهایی دستگاه به پایان می‌رسد.

مرحله ۱: دریافت شناسه دستگاه (Serial Number)

هر کارتخوان سیار دارای یک شماره سریال اختصاصی (S/N) است که معمولاً در پشت بدنه یا در منوی Info دستگاه درج شده است. این شماره با شناسه سخت‌افزار در شبکه شاپرک لینک می‌شود و بدون آن هیچ فعال‌سازی‌ای ممکن نیست.

مرحله ۲: ارسال مدارک و اطلاعات به PSP

فروشنده یا کاربر نهایی باید اطلاعات خود را به یکی از شرکت‌های پرداخت مانند ایرانکیش پرداخـت الکترونیـک سداد فن‌آوا کارت پرداخت نوین شاپرک پاسارگاد و... ارسال کند. شرکت‌های PSP پس از بررسی مدارک درخواست را جهت اعتبارسنجی به بانک مرکزی ارسال می‌کنند.

مرحله ۳: احراز هویت استعلام حساب بانکی و تطبیق با اطلاعات سامانه‌های دولتی

در این مرحله اطلاعات هویتی و بانکی فرد با اطلاعات ثبت شده در سامانه‌ی شاهکار ثبت احوال و بانک اطلاعاتی شاپرک تطبیق داده می‌شود. کوچک‌ترین مغایرت مانند تفاوت در حرف اضافه‌ی نام یا اشتباه در کد شبا منجر به عدم پذیرش درخواست توسط شاپرک خواهد شد.

مرحله ۴: صدور کد ترمینال پذیرنده و بارگذاری روی دستگاه

در صورت تایید اطلاعات مجموعه‌ای از اطلاعات شامل:

• کد پذیرنده (MID)
• شماره ترمینال (TID)
• کد شعبه بانکی
• کلید رمزگذاری‌شده شاپرک

در اختیار واحد نصب یا پشتیبانی فنی قرار می‌گیرد تا آن‌ها این اطلاعات را از طریق وایرلس (GPRS) روی دستگاه بارگذاری کنند.

مرحله ۵: تنظیم سیم‌کارت و ساختار اتصال

در صورتی که کارتخوان از طریق سیم‌کارت دیتا کار می‌کند باید حتماً از سیم‌کارت‌های سازگار با 2G یا بالاتر با آنتن‌دهی قابل قبول استفاده شود. همچنین پارامترهای APN روی دستگاه به‌درستی تنظیم شوند (مثلاً برای ایرانسل: mtnirancell همراه اول: mcinet و شاتل موبایل: shatel).

در برخی مدل‌ها باید وارد تنظیمات GPRS شده و پارامترها را دستی وارد نمود. در مدل‌هایی چون D210 D200 و S90 منوی مربوطه تحت گزینه Communication Settings و سپس GPRS یا Network تعریف شده است.

مرحله ۶: تست اتصال و انجام تراکنش آزمایشی

پس از بارگذاری موفق اطلاعات برای اطمینان از صحت عملکرد باید یک تراکنش تستی انجام شود. اگر دستگاه پیام‌هایی مانند Host Not Available Invalid Terminal یا Communication Error نشان دهد یعنی یکی از مراحل قبل به‌درستی پیش نرفته است.

مشکلات رایج در فعال‌سازی کارتخوان سیار و روش حل آن‌ها

۱. خطای "No Parameters" در دستگاه پوز سیار

این پیام به این معناست که هنوز اطلاعات شاپرکی روی دستگاه شما بارگذاری نشده و باید از طریق پشتیبانی شرکت ارائه‌دهنده پوز پارامترها دریافت شود.

۲. پیغام "Invalid Merchant" دستگاه کارتخوان

نشان‌دهنده این است که شماره پذیرنده یا شماره ترمینال اعلام‌شده در شاپرک فعال نشده یا با شناسه سخت‌افزاری دستگاه همخوانی ندارد. این مشکل معمولاً به ثبت اشتباه شماره سریال مربوط می‌شود.

۳. عدم آنتن‌دهی یا "No Signal" کارتخوان

در مواردی که سیم‌کارت پوز به‌درستی کار نمی‌کند لازم است نوع سیم‌کارت بررسی در صورت نیاز تعویض و میزان آنتن‌دهی سنجیده شود. ترجیحاً از سیم‌کارت‌های سازمانی یا پایدار مانند شاتل‌موبایل و سامانتل استفاده شود.

۴. تراکنش انجام نمی‌شود اما کارتخوان نشان می‌دهد که متصل است.

بعضی دستگاه‌ها ممکن است به GPRS وصل شوند اما نتوانند ترافیک را به شاپرک ارسال کنند. این مشکل معمولاً به تنظیم نشدن صحیح APN یا فایروال بسته روی سیم‌کارت مربوط است. برای درک بهتر این موضوع، مقاله آموزش رفع مشکل قطع شدن و اتصال کارتخوان را بخوانید.

اقدامات ضروری پس از فعال‌سازی

✅ بررسی رسید تستی و مطابقت نام و شماره ترمینال با اطلاعات قرارداد

✅ یادداشت شماره پذیرنده شماره پایانه و تاریخ فعال‌سازی برای مراجعات بعدی

✅ ثبت دستگاه در پنل گزارش‌گیری پذیرنده در صورت ارائه بسیاری از PSPها پرتال خودشان را دارند

✅ بررسی عملکرد دستگاه در ساعات پیک برای ارزیابی پایداری

نتیجه‌گیری

فرآیند فعال‌سازی کارتخوان سیار با وجود ظاهر ساده‌اش مجموعه دقیق و منظم از مراحل قانونی فنی بانکی و نرم‌افزاری است که هریک نیازمند دقت بالا و آگاهی کاربر می‌باشد. چالش‌هایی مانند عدم همخوانی اطلاعات بانکی اختلالات لحظه‌ای شبکه یا عدم آشنایی با منوهای داخلی دستگاه جزو مهم‌ترین موانع تکمیل فرآیند هستند.

در صورتی که همچنان در هر مرحله از فرآیند با مشکل مواجه هستید توصیه می‌شود تا با پشتیبانی رسمی شرکت صادرکننده کارتخوان تماس حاصل نمایید.